Boşanma Davalarının Hukuki Temelleri Nedir?

Boşanma davaları, Türk Hukuk Sistemi içerisinde kişilerin en temel haklarından biri olan aile hayatına doğrudan müdahale eden, hem maddi hem de manevi sonuçlar doğuran, taraflar açısından çoğu zaman yıpratıcı süreçlerdir

Boşanma Davalarının Hukuki Temelleri ve Güncel Yargıtay Uygulamaları Işığında Derinlemesine İncelemesi

Giriş

Boşanma davaları, Türk Hukuk Sistemi içerisinde kişilerin en temel haklarından biri olan aile hayatına doğrudan müdahale eden, hem maddi hem de manevi sonuçlar doğuran, taraflar açısından çoğu zaman yıpratıcı süreçlerdir. Bu süreçte mahkemeler, sadece hukuki kuralları uygulamakla kalmamakta, aynı zamanda sosyal gerçeklikleri de dikkate almak zorundadır. Özellikle son yıllarda Yargıtay’ın içtihatlarında görülen gelişmeler, aile hukukunun dinamik bir şekilde evrildiğini göstermektedir.

Türk Medeni Kanunu’nda Boşanma Sebepleri: Maddi Hukuk Boyutu

Özel Boşanma Sebepleri (TMK m. 161-165)

Türk Medeni Kanunu’nun 161 ila 165. maddeleri arasında düzenlenen özel boşanma sebepleri, taraflar arasında meydana gelen ağır kusurlu davranışlara dayalıdır.

Zina (TMK m. 161)

Zina, evlilik birliği içerisinde taraflardan birinin, sadakat yükümlülüğünü ihlal ederek başka biriyle cinsel ilişkiye girmesidir. Kanuna göre zinanın öğrenilmesinden itibaren 6 ay ve her halde fiilin üzerinden 5 yıl içinde dava açılması gerekmektedir. Yargıtay, zinanın ispatında dolaylı delillerin de kullanılabileceğini kabul etmektedir.

Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m. 162)

Bu madde, fiziksel şiddetin yanı sıra, psikolojik şiddet, tehdit, sürekli hakaret gibi eylemleri de kapsamaktadır. Yargıtay, özellikle psikolojik şiddetin tespitinde, tanık anlatımları ve psikolojik raporları dikkate almaktadır.

Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m. 163)

Bu madde kapsamında, eşlerden birinin toplumda genel kabul görmeyen ve sosyal itibara zarar veren yaşam tarzını sürdürmesi yeterlidir. Yargıtay kararlarında, fuhuş yapan, sürekli suç işleyen ya da kumar bağımlılığı olan eşler için bu madde sıklıkla uygulanmaktadır.

Terk (TMK m. 164)

Terk, eşlerden birinin ortak hayatı devam ettirmeme iradesiyle evi terk etmesi ve geri dönmemesi halidir. Yargıtay, “fiili ayrılığın” süreklilik arz etmesi, resmi ihtarın çekilmiş olması ve haklı bir sebebin bulunmaması şartlarını aramaktadır.

Akıl Hastalığı (TMK m. 165)

Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarında, akıl hastalığı sebebiyle boşanma kararının verilebilmesi için resmi sağlık kurulu raporunun alınması zorunluluğu vardır.

Genel Boşanma Sebebi: Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (TMK m. 166)

Bu madde, boşanma davalarının büyük çoğunluğunun dayandığı hukuki temel konumundadır. Taraflar arasındaki sevgi, saygı, güven bağının zedelenmesi, sürekli tartışmalar, hakaretler, ilgisizlik gibi birçok olgu, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına dair emare kabul edilir.

Yargıtay, temel sarsılmayı değerlendirirken, olayların akışı, tarafların sosyal ve kültürel yapısı, ekonomik durumları gibi çok sayıda parametreyi dikkate almaktadır.

Anlaşmalı Boşanma (TMK m. 166/3)

Anlaşmalı boşanma, tarafların boşanmanın tüm sonuçları üzerinde tam bir uzlaşmaya varmış olmalarını gerektirir. Yargıtay, anlaşmalı boşanma protokollerinin içerik yönünden kamu düzenine aykırı olmamasını şart koşmaktadır. Aksi halde, mahkeme, taraflar istese bile boşanmaya karar veremez.

Usul Hukuku Boyutu: Dava Süreci ve Usuli İşlemler

Boşanma davası, aile mahkemelerinde açılır. Dava dilekçesi, HMK hükümlerine uygun olmak zorundadır. Taraflar arasında karşılıklı iddia ve savunma dilekçeleri süreci işler. Ön inceleme, tahkikat ve sözlü yargılama aşamaları sonrası mahkeme karar verir.

Boşanmada Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi

Yargıtay, boşanma davalarında delil serbestisini kabul etmekle birlikte, hukuka aykırı yollarla elde edilen delillerin dikkate alınmayacağını sıklıkla vurgulamaktadır. Özellikle gizli ses kayıtları, özel hayatın gizliliğini ihlal eden kamera görüntüleri delil olarak kabul edilmemektedir.

Boşanmanın Hukuki Sonuçları

Boşanmanın Maddi Sonuçlar

Maddi ve Manevi Tazminat (TMK m. 174)

Kusurlu eşten, diğer eş lehine maddi ve manevi tazminata hükmedilebilir. Yargıtay, manevi tazminat miktarını belirlerken tarafların sosyal statüsü, ekonomik durumları ve olayların ağırlığı gibi unsurları dikkate almaktadır.

Nafaka Türleri
    •    Tedbir Nafakası: Dava süresince geçici bir önlem olarak verilir.
    •    Yoksulluk Nafakası: Boşanma sonrası yoksulluğa düşecek eş lehine hükmedilir.
    •    İştirak Nafakası: Çocukların bakım ve eğitim giderleri için düzenlenir.

Yargıtay, nafaka miktarını belirlerken “Tarafların geliri, ihtiyaçları ve ekonomik güçleri” ilkesine sıkı şekilde bağlı kalmaktadır.

Mal Rejimi Tasfiyesi

Mal rejimi tasfiyesi, boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte gündeme gelir. Taraflar arasında aksi kararlaştırılmadıkça, edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.

Boşanmada Güncel Yargıtay Kararları Işığında Öne Çıkan Konular

Ekonomik Şiddet

Yargıtay, son yıllarda ekonomik şiddeti boşanma sebebi olarak kabul etmiştir. Örneğin, eşin çalışmasına sürekli engel olunması, kişisel harcamalarının kısıtlanması, temel ihtiyaçların karşılanmaması gibi eylemler ekonomik şiddet kapsamında değerlendirilmektedir.

Psikolojik Şiddet

Hakaret, aşağılama, sürekli küçük düşürme, kişilik haklarına saldırı mahiyetindeki eylemler, psikolojik şiddet olarak tanımlanmakta ve Yargıtay tarafından boşanma sebebi sayılmaktadır.

Hukuka Aykırı Delil Sorunu

Özellikle WhatsApp mesajları, sosyal medya yazışmaları, izinsiz telefon kayıtları gibi delillerin mahkemede kullanılması tartışma konusudur. Yargıtay, açık rıza olmadan elde edilen her türlü dijital verinin hukuka aykırı olduğunu ve hükme esas alınamayacağını belirtmektedir.

Kusur İlkesi ve Kusur Ağırlığı

Yargıtay, kusur incelemesinde “kusurun ağırlığı” prensibini esas alır. Boşanmada tam kusurlu taraf ile daha az kusurlu tarafın maddi ve manevi hakları farklılaşmaktadır. Bu özellikle tazminat ve nafaka kararlarında belirleyici olmaktadır.

Çocuk Teslimi ve Kişisel İlişki Kurma Hakkı

Boşanma sonrası çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin taleplerde, çocuğun üstün yararı Yargıtay tarafından en temel kriter olarak kabul edilmektedir.

Boşanmada Davası Sonuç ve Değerlendirme

Türk boşanma hukuku, sürekli gelişen toplumsal ihtiyaçlar ve değişen aile yapıları doğrultusunda dinamik bir şekilde şekillenmektedir. Hem kanun koyucunun yaptığı mevzuat değişiklikleri hem de Yargıtay’ın güncel içtihatları, uygulamada farklılıklar yaratmaktadır.

Özellikle ekonomik şiddet, psikolojik şiddet, hukuka aykırı deliller gibi yeni tartışma başlıkları, aile hukuku yargılamalarında önem kazanmaktadır. Bu gelişmeler ışığında, boşanma davalarının hem maddi hem de usuli boyutlarının titizlikle değerlendirilmesi, adil ve dengeli kararların oluşmasını sağlayacaktır.