Disiplin Amirlerinin Görev ve Yetkileri Nelerdir

Disiplin Amirlerinin Görev ve Yetkileri Nelerdir

Disiplin amirlerinin görev ve yetkileri Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununun 7. maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca hangi durumlarda soruşturma yapılması ve soruşturmacı atanması da bu kanunda yer almaktadır.

Disiplin Amirlerinin Görev ve Yetkileri Nelerdir? (TSK Disiplin Kanunu Madde 7)

Disiplin Amirlerinin görev ve yetkileri Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununda düzenlenmiş olup ilgili kanunun 7. maddesinde yer almıştır. Kanunun "Disiplin soruşturması ve yetkiler" başlıklı 7. maddesi;

Maiyetinden birinin disiplinsizlik teşkil edebilecek bir fiilini veya mesleğe aykırı tutum ve davranışını herhangi bir şekilde öğrenen disiplin amirleri, olayın araştırılması gerektiğine kanaat getirirse, yazılı olarak görevlendireceği soruşturmacılar vasıtasıyla ya da şahsen disiplin soruşturması yapar.

Disiplin soruşturmacısı olarak tek bir kişi görevlendirilebileceği gibi en az üç kişiden oluşan bir heyet de görevlendirilebilir.

Disiplin soruşturması, Genelkurmay Başkanınca gerek görülmesi hâlinde, Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde bu amaçla kurulmuş birimde görevli personel eliyle de yürütülebilir.

Heyet başkanı hariç olmak üzere gerek görülmesi hâlinde, hakkında disiplin soruşturması yapılacak kişiden rütbe veya kıdemce daha aşağıda heyet üyeleri görevlendirilebilir.

Disiplin soruşturmacıları ve heyeti, kendilerini görevlendiren disiplin amiri adına; disiplin soruşturmasıyla ilgili bilgi ve belgeleri toplama, savunma alma, tanık dinleme, bilirkişi görevlendirme, keşif yapma, hâkim veya savcı kararı gerektirmeyen durumlarda kriminal inceleme yaptırma da dâhil olmak üzere her türlü inceleme yapma ve ilgili makamlarla yazışma yetkisini haizdir.

şeklinde düzenlenmiştir.

Bu madde ile disiplin amirlerinin en nemli yetkilerinden birisi olan disiplin soruşturması yapma konusundaki usul ve esaslar düzenlenmiştir. Maddenin birinci fıkrasında disiplin soruşturmasının hangi hallerde ve nasıl yapılacağı düzenlenmiştir. Disiplin soruşturması kanuna göre ceza vermeye yetkili kılınan disiplin amirlerine verilmiş bir görev ve yetkidir. Bu görevin yerine getirilmemesi hukuka aykırılık teşkil edecektir. Disiplin soruşturması yapma veya yaptırma yetkisi sıralı tüm disiplin amirlerine verilmiştir. Örneğin maiyetinin disiplinsizlik işlediğini öğrenmesine rağmen işlem yapmayan bir disiplin amirinin yerine onun üstü konumundaki üst disiplin amiri de disiplin soruşturması yapmakla görevli ve yetkilidir. Bu kapsamda maiyetinden birinin disiplinsizlik veya mesleğe aykırı tutum ve davranışını tespit eden herhangi bir seviyedeki üst disiplin amiri de soruşturma yapma veya yaptırma yetkisini haizdir. Disiplin soruşturması yapmak için maiyetinin disiplinsizlik teşkil edebilecek fiilinin veya askerlik mesleğine aykırı tutum ve davranışının herhangi bir şekilde öğrenilmesi yeterlidir. Disiplin amirleri öğrendikleri bu durum ile ilgili disiplin soruşturmasını bizzat kendileri yapabileceği gibi yazılı olarak görevlendirilen kişi veya kişilere yaptırabileceklerdir. Disiplin amirleri tarafından disiplin sorutşurması yapmak amacıyla görevlendirilmiş bu kişilere disiplin soruşturmacısı denmiştir. Kanun metninde geçen "görevlendirilen" tabiri ile disiplin soruşturmacısı görevlendirilmesinin disiplin amiri tarafından veya disiplin amirinin teklifi üzerine veya re'sen üst disiplin amirleri tarafından da yapılabileceği kastedilmiştir.

Kanun maddesinin ikinci fıkrasında disiplin soruşuturmacısı olarak tek bir kişinin görevlendirilmesi veya ihtiyaç duyulması halinde birden fazla kişiden oluşacak şekilde bir heyetin görevlendirilebilmesine olanak sağlanmıştır. Bu durumda görevlendirilecek heyet bir başkan ile üyelerden oluşacaktır.

Kanun maddesinin üçüncü fıkrasında, Genelkurmaybaşkanı tarafından herhangi bir şekilde öğrenilen fiil veya mesleğe aykırı tutum veya davranışlar hakkında soruşturma yapılmasına gerek duyulması halinde Genelkurmaybaşkanlığı bünyesinde bu iş ile görevli birimlerin teşkil edilebilmesi düzenlenmiştir. 

Madenin dördüncü fıkrasında disiplin soruşturması yapacak olan personelin nitelikleri ile hak ve yetkileri belirlenmiştir. Askerlik mesleğinin teamülleri de göz önüne alınarak genel kural disiplin soruşturmacısının hakkında soruşturma yapılacak kişi veya kişilerin üstü olmasıdır. Ancak bazı durumlarda bu kuralın dışına çıkılabilmesi mümkün olabilecektir. Örneğin mali konularda uzman olan bir personelin kendisinin üstü konumundaki bir personelin disiplin soruşturması kapsamında tek başına veya bir heyetin üyesi olarak görevlendirilebilmesi mümkün olacaktır. 

En son fıkrada ise disiplin soruşturmacılarına olayın araştırılması ve aydınlatılması amacıyla çeşitli yetkilerin verilmesinin gerekli olduğu değerlendirilerek disiplinin tesis edilmesi adına displin soruşturmacılarına tanınmış olan yetkiler belirtilmiş, bu yetkilerin soruşturmacıların kendi rütbe ve makamlarından bağımsız olarak ve kendilerini görevlendiren komutan adına kullanılacağı açıkça ifade edilmiştir. Bu kapsamda disiplin soruşturmacılarının yaptıkları tüm işlemler komutan adına yapılacaktır. Disiplin soruşturmacılarının kendilerini görevlendiren komutan adına yapapabilecekleri iş ve işlemler madde metninde sıralanmıştır. Metinde sayılan işler haricinde soruşturulan durumun açıklığa kavuşmasnı sağlayacak ve yetki dahilindeki diğer her türlü işlemler de yapılabilir. Ancak doğaldır ki idari işlemler yapmakla yetkili bulunan disiplin soruşturmacılarının hakim veya savcı kararını gerektiren herhangi bir konuda işlem yapma yetkisi bulunmamaktadır. Örneğin disiplin soruşturmacılarının hakkında soruşturma yapılan personelden doku örneği talep ederek bunların incelenmesinin yaptırma yetkisi bulunmayacaktır.

Disiplin Cezası Verilmeden Önce Disiplin Soruşturması Yapılması Zorunlu mudur?

Önemle belirtmek gerekir ki amirin disiplin cezası vermeden önce disiplin soruşturması yapıp yapmaması hususu tamamen olayın aydınlatılıp aydınlatılmadığı ile ilgilidir. Aslında madde metninden disiplin amirinin disiplin soruşturması yapıp yapmama konusunda takdir yetkisi olduğu yönünde çıkarım yapılabilecek ise de disiplinsizliğin kim tarafından işlendiği ya da disiplinsizlik iddiasının gerçek olup olmadığı belirli ve açık değilse yani olayın aydınlatılmaya ihtiyacı olup şüpheli bir durum varsa mutlaka ama mutlaka araştırma yapılmalı ve şüphenin giderilmesi için olay soruşturulmalıdır. Zira gerekli araştırma yapılmadan gerekli deliller toplanmadan, olaya tanıklık edenler dinlenilmeden verilebilecek disiplin cezası hukuka aykırı olacaktır. Ancak disiplinsizlik işlendikten sonra mevcut deliller yeterli ise, suçun meydana gelmiş olduğu sabit ve her türlü şüpheden uzak ise mevcut deliller ile disiplinsizlik ispat edilebiliniyorsa yani hiçbir tereddüt yoksa disiplin soruşturmasına gerek yoktur. Disiplin suçu işlediği iddia edilen kişinin savunması alındıktan sonra araştırılması gereken bir durum ortaya çıkarsa gbu durumda disiplin cezası verilmeden önce disiplin soruşturması yapılmalı soruşturma tamamlandıktan sonra kişinin yeniden savunması alınmalıdır. 

Disiplin Soruşturmacının Sahip Olması Gereken Nitelikler Nelerdir?

Disiplin soruşturmacısı tek kişi ise soruşturulacak kişiden rütbe ve kıdemce yüksek olması gerekir.

Heyet halinde disiplin soruşturmacısı oluşturulmuş ise bu durumda sadece heyet başkanının hakkında soruşturma yapılan kişiden rütbece ve kıdemce yüksekte olması gerekir. Diğer heyet üyelerinin soruşturulan kişinin astı olması hukuksuzluk yaratmaz. Ancak soruşturma heyetinin en az üç kişiden oluşması şarttır.

Olaya tanık olan kişiler soruşturmacı olarak görevlendirilemez

Soruşturmacının olayı aydınlatacak bilgi ve tecrübeye sahip olan bir kişi olması gerekir.

Şikayette bulunan, mağdur olan ya da kişiyi ihbar eden kişinin soruşturmacı olarak görevlendirilmemesine dikkat edilmelidir.

Soruşturmacı soruşturmasının bitirdikten sonra tüm delilleri toplamalı ve buna göre bir soruşturma raporu düzenlemelidir.Amir soruşturma raporunun tamamını baştan sona incelemeli ve objektif olarak karar vermelidir. Hukuka aykırı olarak elde edilen deliller neticesinde bir karar varıp soruşturma raporu hazırlanmış ise ve bu rapora göre disiplin cezası verilirse ortaya büyük bir hukuksuzluk çıkmış olacaktır. Nitekim Ceza Muhakemesi Kanununda belirtilen şekilde hukuka aykırı olarak elde edilmiş olan delillerle ceza verilemeyeceği ve bu delillerin kullanılamayacağı sonucuna varıldığından kişiye hukuka aykırı elde edilmiş deliller gerekçe gösterilerek disiplin cezası verilemeyecektir.

Disiplin Amirlerinin İkaz ve Disiplin Eğitimine Alma Yetkisi Var mıdır?

Disiplin amirlerinin ikaz ve disiplin eğitimine alma yetkisi Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu 10. maddede düzenlenmiştir. Kanuna göre;

Amirlerin; maiyetine hatalarını göstermesi, maiyetini eleştirmesi, sözlü veya yazılı olarak ikazı disiplin cezası sayılmaz.
Disiplin amirleri, disiplin yönünden eğitilmesine ve ıslah edilmesine katkı sağlamak amacıyla maiyetine ilave görev ve sorumluluklar verebilir. Verilecek görev ve sorumluluklar; işlenen fiilin niteliğine, personelin statüsüne, rütbesine ve makamına uygun ve ölçülü olur. Bu kapsamda verilen görevler hizmete yönelik emir olarak kabul edilir.

İlgili madde ile amirlerin disiplin cezası verme yetkisi haricinde disiplini tesis ve muhafazası adına sahip olduğu diğer yetkiler düzenlenmiştir. Zira disiplin sadece ceza vermek yöntemi ile değil aynı zamanda alınacak başka tedbirlerle de sağlanmalı ve devam ettirilmelidir. Bu açıdan bakıldığında amirlere bu şekilde yasal olarak tanınacak yetkinin disiplin açısından çok önemli oluğdu değerlendirilmiştir.

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu 10. Maddesinin Açıklaması

Maddenin birinci fıkrası ile amirlerin disiplinsizlik yapan personeli ikaz etme yetkisi belirlenmiştir. Bu fıkradaki amir kavramı tanımlar bölümündeki hükümler çerçevesinde disiplin amirlerini ve disiplin amiri olamayan amirleri kapsamaktadır. Disiplin amiri olamayan ancak amir konumunda bulunan kişilere bu şekilde bir yetkinin verilmesinin ihtiyaç olduğu değerlendirilmiştir. Aksi halde disiplin cezası verme yetkisi bulunmayan amirlerin sorumlu oldukları birimlerde disiplini sağlama adına herhangi bir yetkileri bulunmayacaktır. Amirler tarafından sözlü veya yazılı olarak davranışları nedeniyle maiyetleri ikaz edilebilir. Bunlar disiplin cezası sayılmayacaktır. Sözlü veya yazılı olarak ikaz veya eleştiriye maruz kalan personelin bu ikaz ve uyarmaları saygı ile kabullenmesi zorunludur. Aksi durum disiplinsizlik veya duruma göre suç teşkil edebilecektir. 

Maddenin ikinci fıkrasındaki yetki ise sadece disiplin amirlerine verilmiştir. Buna göre disiplin amirleri disiplinsiz personelin daha disiplinli olmasına katkı sağlamak amacıyla onlara bazı görev ve sorumluluklar verebilecektir. Disiplin ceza ile değil eğiterek sağlanması yöntemi olarak da adlandırılabilecek bu yetkiyi kullanan disiplin amirlerinin keyfi davranışlarını önlemek amacıyla da verilecek görev ve sorumlulukların makul ve mantıklı olması görevi yerine getirecek personelin durumuna uygun düşmesi ve ölçülü olması gerektiği metinde özellikle ifade edilmiştir. Bu şekilde verilmiş görevler bilinen manada emir olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla bu görevlere aykırı tavır ve davranışlar emre itaatsizlik veya diğer disiplinsizlikleri oluşturabilecektir.

Disiplin Amirinin Disiplin Cezası Verme Yetkisi Var mıdır?

Disiplin amirlerinin disiplin cezası verme yetkisi bulunmakta olup Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununun 8. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre;

Disiplinsizliği tespit edilen personele disiplin amiri tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununundaki esaslara uygun olarak disiplin cezası verilir. 

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunununda belirlenmiş olan disiplinsizliklere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara, eylemleri adli veya askeri suç teşkil etse dahi aynı neviden disiplin cezaları verilebilir.

Disiplin amiri olabilmek için;

Amir konumunda olunması,

Disiplin cezası verilecek personelden rütbe veya kıdemce büyük olunması,

Disiplin cezası verilecek kişinin subay astsubay uzman erbaş statüsünde olması halinde ilgili mevzuata göre bu personele sicil verme yetkisinin bulunması gerekir.

Disiplin amirlerinin verebilecekleri cezalar Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununun ekli 1 sayılı çizelgesinde gösterilmiştir.

Daha üst rütbeli bir kadroya vekaleten atanan veya görevlendirilenler vekalet ettikleri kadroda gösterilen rütbenin sahip olduğu disiplin cezasına ilişkin yetkileri kullanır.

Disiplin cezasının tebliğinden önce disiplinsizlik yapan personelin disiplin amiri değişmiş ise, disiplin cezası verme yetki ve sorumluluğu yeni disiplin amirine geçer.

Disiplin cezası verme yetkisi bulunmayan amirler, kendilerine bağlı personelin disiplinsizlikleri hakkında disiplin amirine başvurabilir.

Disiplin Cezası Verebilmek İçin Gerekli Koşullar Nelerdir?

Amir konumunda olunması,

Disiplin cezası verilecek personelden rütbe veya kıdemce büyük olunması,

Disiplin cezası verilecek kişinin subay astsubay uzman erbaş statüsünde olması halinde ilgili mevzuata göre bu personele sicil verme yetkisinin bulunmasıdır.

Bu madde ile disiplin cezası vermeye yetkili makamlar belirlenmiştir. Maddenin birinci fıkrasında disiplin cezasını verme yetkisinin temel olarak disiplin amirine (ilk disiplin amirine) ait olduğu genel olarak esasa bağlanmıştır. Disiplin amirlerine tanınmış olan disiplin cezası verme yetkisi aynı zamanda onlara verilmiş bir sorumluluktur. Maddede belirtilmiş olan "Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunundaki esaslar" ibaresi ile Kanunda disiplin amirlerine tanınmış takdir hakkı kastedilmektedir. Zira kanuna göre bazı durumlarda disiplinsizliği yapan personelin geçmiş olumlu safahatı ve yapılan disiplinsizliğin niteliği gibi hususlar göz önüne alınarak disiplin cezası vermeme yetkisi de tanınmıştır. Bu gibi durumlarda maddeler arasında karışıklığa sebebiyet vermemek ve özel hüküm niteliğindeki hükümleri muhafaza etmek amacıyla bu ibare konulmuştur.

Maddenin ikinci fıkrasında kanunda düzenlenmemiş disiplinsizliklerin de olabileceğinden bahisle, kanunda belirlenmiş olan disiplinsizliklere nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer eylemlerde bulunan ya da eylemleri adli veya askeri suç teşkil eden personele aynı neviden disiplin cezalarının verilebileceği öngörülmüştür. Bu düzenleme ile, örneğin amirine yumruk atan bir asker kişiye adli soruşturma vey kovuşturma sonucunda verilecek adli cezanın caydırıcılığı beklenmeden fiiliyle orantılı bir disiplin cezası verilmek suretiyle disiplinin derhal tesisi sağlanabilecektir.

Maddenin üçüncü fıkrasında disiplin cezası verebilmek için gerekli koşullar sıralanmıştır. Bu kapsamda disiplin cezası verebilmek için öncelikle amir konumunda bulunmak, disiplin cezası verilecek kişinin üstü konumunda olmak ve disiplin cezası verilecek kişi sicil alan bir personel ise ilgili mevzuata göre bu kişiye sicil verme yetkisine sahip olabilmek şarttır. Örneğin, bir amir kendinden kıdemli olan maiyetinin disiplin amiri olamayacaktır. Bunun gibi sicil mevzuatına göre maiyetine sicil verme yetkisi bulunmayan bir amir de sicil veremediği bir personelinin disiplin amiri olamayacak dolayısı ile disiplin cezası veremeyecektir. Bu tür durumlarda disiplin amirliği yetkisi gerekli şartları taşıyan ve disiplin amiri olamayan amir konumundaki kişinin amiri konumundaki personele geçecektir. Örneğin bir şube müdürünün kendisinden kıdemli bir maiyeti bulunması halinde kıdemli olan maiyetin disiplin amiri şube müdürünün amiri olan daire başkanı olacaktır. Bu kapsamda erbaş ve erlere ceza verebilecek amirlerin belirlenmesinde erbaş ve erlerin sicil almadıkları göz önüne alındığında 8. maddenin c bendi dikkate alınmayacak ve erbaş ve erin amiri ve üstü olmak kendisine ceza verebilmek için yeterli olacaktır.

Maddenin 4. fıkrası ile disiplin cezası vermeye yetkili personelin rütbe ve statülerine göre hangi tür cezadan ve hangi miktarda verebileceklerini düzenleyen ek1 sayılı çizelgeye işaret edilmiştir. Bu çizelgede üçüncü fıkrada belirtilmiş şartlara ilaveten disiplin amiri olarak ceza verebilmek için bazı personel için gerekli başka şartlar da aranmaktadır. Bu kapsamda uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erlerin sadece müfrez olarak görev yapmaları durumunda örneğin bağlı olduğu birlikten ayrı bir yerde belli bir süre ile görevlendirilmiş bir timin komutanı olma durumu emrindeki erbaş ve ere ceza verme yetkisi bulunmaktadır. Bunun yanında asteğmen teğmen astsubay çavuş ve astsubay kıdemli çavuş rütbelerindeki personelin yaşça genç personel olması bunların yeterince mesleki tecrübelerinin bulunmaması gibi hususlar gözönünde bulundurularak bu rütbelerdeki personele hizmete kısmi süreli devam aylıktan kesme oda hapsi gibi cezaları verme hakkı tanınmamıştır. Zira bu tür cezalar daha ağır niteliktedir.

Maddenin 5. fıkrası ile kendi rütbesinin üstünde bir kadroda görevli bulunan amirlerin işgal ettikleri kadronun rütbesinin haiz olduğu ceza yetkilerini kullanabilmesi amaçlanmıştır. Bu durumdaki personelden işgal ettiği kadronun sorumluluklarının istendiği gözönüne alındığında sorumluluk ile yetkinin paralelliği ilkesi gereği bu şekilde bir düzenlemenin hakkaniyetli olacağı değerlendirilmiştir. Örneğin binbaşı rütbesindeyken kadrosu albay olan bir şube müdürlüğüne atanmış birisi ek 1 sayılı çizelgede albaya tanınmış ceza çeşitlerini ve miktarlarının kullanabilecektir. Ancak bu maddenin 3. fıkrasındaki şartların bulunmaması halinde bu binbaşının ceza vermesi yine mümkün değildir. Yani binbaşı rütbesindeki personel albay kadrosunda çalışsa dahi maiyetindeki yarbay rütbesindeki personele disiplin cezası veremeyecektir. Çünkü üçüncü fıkradaki disipli cezası verilecek personelden rütbe ve kıdemce büyük olması şartı gerçekleşmemiştir.

Maddenin 6. fıkrası ile cezanın tebliğ edilmesinden önce cezayı veren ile alan arasındaki hiyerarşik bağlantının değişmesi durumunda yeni amirin yetkisi belirlenmiştir. Bu tür durumlarda örneğin ceza verilen bir astın cezayı tebliğ etmeden ayrılması halinde eski amirin verdiği ceza ile ilgili bilgi ve belgeler yeni amire iletilecek yeni amir daha önce işlenmiş olan disiplinsizliği yeniden değerlendirecek ve amire tanınmış olan yetki dahilinde değerlendirecektir.

Maddenin 7. fıkrası ile amir konumunda olan ancak gerekli şartları taşımadığı için maiyetine ceza verme yetkisi bulunmayan personelin yetkileri açıklanmıştır. Buna göre örneğin nöbetçi amiri gibi amir oalrak yetkilendirilmiş ancak ceza verme yetkisi bulunmayan amirler maiyetinin disiplinsizlik teşkil eden durumlarını ceza verme yetkisi bulunan disiplin amirine iletecekler ve gerekli işlemin yapılmasını talep edeceklerdir.

Disiplin Cezası Verme Yetkisi Başkasına Devredilir mi?

Disiplin amirine tanınan disiplin cezası verme yetkisi idare hukuku açısından bağlı yetki niteliğindedir. Bu yüzden disiplin cezası verme yetkisi başkasına devredilemez. Sonuç olarak disiplin cezası disiplin amiri tarafından verilmelidir. 

Disiplin Ceza Kararında Neler Bulunur?

Disiplin cezası disiplin ceza kararı şeklinde yazılı olarak verilir. Ceza kararında 

Disiplin cezası uygulanan kişinin kimliği

Disiplinsizliğin niteliği

Disiplinsizliği oluşturan fiilin ispatında hangi delillere dayanıldığı ve bu bağlamda savunmaya hangi nedenlerle itibar edilmediği,

Disiplin cezasının türü ve süresi, takdir hakkı kullanılmış ise takdir hakkının kullanılması gerekçesine yer verilir. Ayrıca cezanın ne zaman yerine getirileceği de yazılır.