Güvenlik Soruşturması Nedir

Güvenlik Soruşturması Nedir

Güvenlik soruşturması 4045 sayılı kanun ve bu kanuna göre yürürlüğe girmiş olan güvenlik soruşturması yönetmeliği ile uygulama alanı bulmakta iken 07 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe giren kanun ile değişiklik göstermiş

Güvenlik Soruşturması Nedir? Kimler İçin Yapılır?

Güvenlik soruşturması 4045 sayılı kanun ve bu kanuna göre yürürlüğe girmiş olan güvenlik soruşturması yönetmeliği ile uygulama alanı bulmakta iken 07 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe giren kanun ile değişiklik göstermiş 7315 sayılı kanun ile özellikle kişisel verilerin korunmasına ilişkin düzenlemeler yer almış ancak 4045 sayılı kanun döneminde bulunan yönetmelikte herhangi bir değişiklik yapılmayıp eski yönetmelik yürürlükte kalmıştır.

7315 sayılı kanun güvenlik soruşturmasının yapılmasına yönelik ilkeleri, güvenlik soruşturmasının kimler hakkında yapılacağını ve güvenlik soruşturmasının yapılmasında hangi bilgi ve belgelerin araştırmaya konu edileceğini ve nasıl kullanılacağını düzenlemektedir. 

Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapıldıktan sonra bu bilgiler ve belgeler her kurum tarafından oluşturulacak değerlendirme komisyonu tarafından değerlendirilir ve buna göre bir karar verilir. Güvenlik soruşturmasının yapılması için kişinin girmek istediği kurum tarafından yani stratejik önemi bulunan tesis ve hizmetleri yerine getiren kurumlar tarafından Milli İstihbarat Teşkilatına, Emniyet Genel Müdürlüğüne ve Mahalli idare amirliklerine yazılar yazılır. Bu birimler tarafından kendilerine iletilen taleplerle bağlı kalınmak üzere bakanlıkların ve kamu kurum kuruluşlarının arşivlerinden ve elektronik bilgi merkezlerinden bilgiler alınır ve bunlar işlenerek talep eden kuruma gizli gizlilik dereceli olarak gönderilir. 

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

İster jandarma güvenlik soruşturması olsun ister memur güvenlik soruşturması olsun ister öğretmen güvenlik soruşturması olsun isterse polis güvenlik soruşturması ya da uzman çavuş güvenlik soruşturması olsun güvenlik soruşturmasında bakılacak hususlardan ilki adli sicil kaydının bulunup bulunmadığıdır. Yine kuruma başvurmuş kişi hakkında kolluk kuvvetleri tarafından aranıp aranmadığı da araştırma konusudur. Kişinin mevcut durumunda herhangi bir kısıtlama olup olmadığı ile kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ile Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının yanında hakkında devam eden ya da sonuçlanmış soruşturma ya da kovuşturmaların bulunup bulunmadığına bakılacaktır. Ayrıca kamu görevinden çıkarılıp çıkarılmadığı, kesinleşmiş memurluktan çıkarma kararının varlığı da araştırma konusu yapılmaktadır. Bunların yanında kolluk güçleri ya da istihbarat birimleri tarafından gerçekleştirilecek araştırmaların yanı sıra kişilerin yabancılarla ve yabancı devlet kurumları ile olan bağlantıları irtibat ya da iltisakları da incelenir. Yine terör örgütleri ile arasında irtibat ya da iltisak olup olmadığı da araştırma konusu yapılacaktır. Bütün bu araştırmaların somut güvenilir ve teyit edilebilir olması denetime elverişli yöntemlerle yerinden araştırılmasının yapılması şarttır. 

Jandarma Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Jandarma güvenlik soruşturmasında jandarma personeli olmak isteyen uzman çavuş adayları ile astsubay ya da subay olmak isteyen kişilere güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacaktır. 7315 sayılı kanunun 3. maddesinde bu husus açık bir şekilde düzenleme alanı bulmuştur. Jandarma güvenlik soruşturmasında yapılacak araştırmalar neticesinde genellikle uzman erbaşlar bakımından 3269 sayılı kanunda yer alan hususlar değerlendirme alanı bulmaktadır. Bu kanuna binaen Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, yalan yere tanıklık, yalan yere yemin, cürüm tasniî, ırza geçmek, sarkıntılık, kız, kadın veya erkek kaçırmak, fuhşiyata tahrik, gayri tabiî mukarenet, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçlar ile istimal ve istihlâk kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat, isyan suçlarından dolayı mahkum olanların, haklarında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmiş olsa dahi güvenlik soruşturmaları olumsuz olarak sonuçlanmaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken hususlar yapılan yargılamaya ilişkin mevcut durumlar olduğundan dolayı açılacak davalar ile durumun gerekçelerinin izahati ile birlikte olumsuzluklar ortadan kaldırılabilmektedir. Uygulamada ne yazık ki kurumlar yaptıkları araştırmalarda katalog suçlar haricinde meydana gelen suçlar ile ilgili de olumsuz kararlar verebilmekte kişilerin mağduriyetine yol açabilmektedirler. Bundan mütevellit bu konular hakkında idarenin geniş bir takdir yetkisine sahip olmadığı hususu mahkemede gerekçelendirilerek işlem tesis edilmeli ve olumsuz güvenlik soruşturması nedeniyle işlemleri sonlandırılan kişilerin atamalarının yapılması sağlanmalıdır.

Yukarıda da izah ettiğimiz üzere yapılacak güvenlik soruşturması ve arştiv araştırmasında elde edilecek bilgi ve belgelerin gerekçeli olması, hukuka elverişli ve denetime elverişli olarak hazırlanması ile somut ve güvenilir olması şarttır. 

Valilik Güvenlik Soruşturması

Valilik güvenlik soruşturması özellikle özel güvenlik görevlileri ile bekçi güvnlik soruşturmasına ilişkin kararlar bakımından oldukça önemlidir. Valilik tarafından açıklanan güvenlik soruşturması sonrasında kişinin özel güvenlik kimlik kartı yenilenmediğinden dolayı işten çıkartılma durumu ile karşı karşıya kalma riski mevcut olmakla birlikte ne yazık ki bekçilerin de bekçilik müracaatları olumsuz olarak sonuçlandırılmaktadır. Bundan mütevellit yapılacak güvenlik soruşturması neticesinde kişinin özel güvenlik kimlik kartı verilmez yahut bekçilik le ilişkisi kesilir ise açılacak iptal davaları ile bu durum ortadan rahat bir şekilde kaldırılacaktır. 

Örneğin özel güvenlik kimlik kartı almak için başvuru yapan kişilerde bulunması gereken özellikler özel güvenlik kanununda yer almakta olup kanuna göre güvenlik soruşturması olumlu olmak şartı aranmaktadır. Buna göre özel güvenlik görevlisi olarak özel güvenlik kimlik kartı müracaatında bulunan kişi hakkında yapılacak araştırmalarda hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş olsa bile kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkum olmamak şartı aranmakla birlikte yine hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş olsa bile Devletin güvenliğine, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, özel hayata ve hayatın gizli alanına ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ile uyuşturucu veya uyarıcı madde suçları, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık ve fuhuş suçlarından mahkum olmamak şartları aranmıştır. Ancak buradaki önemli nokta karar sonucu verilen seçenek yaptırımlar ile suçun işlendiği tarih bu tarihler arasındaki kişinin içinde bulunduğu ortamın mahkemeye izahından geçmektedir. 

Memurlukta Güvenlik Soruşturması

Memurlukta güvenlik soruşturması ile ilgili olarak 7315 sayılı kanunda açık bir şekilde kimler hakkında yapılacağı düzenleme altına alınmıştır. Nitekim kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenlere ilişkin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılacaktır. Unutulmamalırdır ki güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının gerekçelerinin sunulması şarttır. İdare takdir yetkisini aşarak güvenlik soruşturması yapamaz. 657 sayılı kanunun 48'inci maddesinde açık bir şekilde hangi suçların devlet memurluğuna engel olacağı düzenlenmiştir. Bu katalog suçlar içinde yer almayan suçların da ne yazık ki öğretmen adaylarına etki ettiği ve kişilerin adaylık işlemlerinin sonlandırıldığı ile pratikte karşılaşılmakla birlikte açılacak davalarda bunların üzerine gidilmesi tavsiye olunur. 

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Gelince Ne Yapılmalıdır?
Güvenlik soruşturması olumsuz geldiğinde kurumla iletişime geçilmesi ve sebebinin dilekçe ile öğrenilmesi ne yazık ki mümkün değildir. Tüm bu çaba vakit kaybı olacağından kişilerin dava açma hakkını kaybetmelerine neden olabileceği gibi dava sürecine başlanmasını da engelleyecektir. Bundan dolayı güvenlik soruştrması olumsuz gelen kişilerin derhal dava açmaları ve işlemin iptalini sağlamaları önemle tavsiye olunur.

Güvenlik Soruşturması Davası Nerede Açılır?

Güvenlik soruşturması olumsuz gelen öğretmen, uzman erbaş ya da asker polis gibi vatandaşlar yahut bu mesleklere girmek için sınavları kazanan kişiler davalarını idare mahkemesinde açmak zorundadırlar. Zira idare mahkemesi idari işlemin iptali için açılan davalarda görevli mahkeme olup güvenlik soruşturmasının olumsuz gelmesinden kaynaklı kişilerin atamalarının yapılmamaması ya da meslekten çıkartılmaları da bireysel bir idari işlemdir. Bundan dolayı idari davalarda uzman idare hukuku avukatı ya da idari dava avukatından hukuki destek alınması önemle tavsiye olunur.

Güvenlik Soruşturması Davasında Zamanaşımı Ne Kadardır?

Güvenlik soruşturması davasında zamanaşımı süresi idari dava açma süresi olup 60 gündür. Güvenlik soruşturması olumsuz geldiğinden dolayı kişi güvenlik belgesi düzenlenmeyen kişiler ya da meslekten çıkartılan öğretmen, uzman çavuş, astsubay, polislerin işlemin tebliğinden ya da öğrenmelerinden itibaren 60 gün içinde açılmalıdır. 60 Gün içinde açılmayan dava ne yazık ki süre aşımı nedeniyle reddolacaktır. 

Güvenlik Soruşturması Davasında Yürütme Durdurma İstenir mi?

Güvenlik soruşturmasının olumsuz gelmesi ile kişilerin bir nevi çalışma haklarına müdahale edilmiş olunur. İşinden çıkartılan mesleğinden olan ya da hukuka aykırı bir şekilde ataması yapılmayan kişiler açacakları davalar ile bu olumsuzlukları ortadan kaldırmaya çalışır. İptal davalarında istenen ve dava devam ederken mağduriyeti arttırmamak maksadıyla kanuni düzenleme altına alınmış olan uygulamaya yürütme durdurma denilmektedir. Yürütme durdurma işlemin yürütmesini yani devamını aksi bir karar verilene kadar durdurur. Örneğin uzman erbaşların ya da öğretmenlerin güvenlik soruşturması olumsuz geldi diyelim. Bu durumda kişi işinden çıkartıldı, geliri kayboldu ve ekonomik bakımdan da bir çıkmaza girdi. İşte bu durumda açılacak davalarda yürütme durdurma da talep edilerek mağduriyetin artmasının önüne geçilmeye çalışılır. Çünkü mahkemelerin yürütme durdurma kararı verebilmesi için açık bir şekilde hukuka aykırılık ve telafisi güç ya da imkansız zararların ortaya çıkmasının birlikte gerçekleşmesi şarttır. Yani sen açtığın davada yürütme durdurma talep etmiş isen mahkeme bu iki şartın külliyen gerçekleşmiş olduğuna kanaat getirdiğinde yürütme durdurma kararı verebilecektir. Mesela ortada bir istihbari bilgi var ve bu bilgiye dayalı olarak güvenlik soruşturması olumsuz geldi diyelim. Örneğin uzman erbaş güvenlik soruşturması yapıldı ve kişi hakkında bazı bilgiler elde edildi. Mahkemeden yürütme durdurma da talep edildi. Kişinin işinden çıkartılması söz konusu olduğu için ekonomik özgürlüğü sekteye uğradı ve maaşlarını alamaz duruma geldi bu işlemle. Bu durumda telafisi güç veya imkansız zararların oluştuğu aşikardır. Ancak açık bir hukuka aykırılık yok ise işlemde ve mahkeme araştırılmasını süreç içinde açığa çıkartılabilecek bir durumun varlığını tespit ettiğinde sırf telafisi güç ya da imkansız zararlar gerçekleşmiş diyerek yürütme durdurma kararı veremeyecektir. Bundan mütevellit güvenlik soruşturmasının olumsuz gelmesinden dolayı açılacak iptal davalarında savunmaların ve taleplerin gerekçeli olması, yapılan işlemin sebep, konu, maksat, yetki ve şekil unsurları bakımından hukuka aykırılığının ortaya çıkartılması şarttır. Yukarıda da yinelediğimiz gibi bu tür davaların alanında uzman idari dava avukatı vasıtasıyla takip ettirilmesi önemle tavsiye olunmaktadır.

Mahkeme yürütme durdurma kararı verdi diyelim. Bu durumda ne olacaktır? İşte yürütme durdurma kararının davalı idareye tebliğinden itibaren davalı idare bir işlem gerçekleştirip 30 gün içinde kişiyi tekrar işe almalı ve bu işlem hiç gerçekleşmemiş gibi devam etmelidir. Peki yürütme durdurma talebi reddoldu bu durumda ne yapılabilir? Yürütme durdurma talebinin reddi halinde tebliğinden itibaren 7 gün içinde bölge idare mahkemesine yürütme durdurma talebinin reddinin kaldırılmasına ilişkin itirazda bulunulur. Bölge idare mahkemesi kararı inceler ve yürütme durdurma kararı verirse aynı prosedür uygulanır. Ancak ret kararı onanırsa bu durumda yapılacak bir şey kalmayacaktır çünkü itiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Böyle bir durumda dava ilk açılan mahkemede esastan görülmeye devam eder. Yani yürütme durdurma talebinin reddi sonrasında dava bitmez. İlk açılan idare mahkemesi yine işlemi esastan görür ve nihai kararını verir.

Güvenlik Soruşturması Davasının Reddi Halinde Ne Yapılır?

İlk derece mahkemesinde açılan dava bir şekilde reddedildi ve ne yazık ki dava kazanılamadı işlem iptal ettirilemedi diyelim. Bu durumda her şey bitmiş olmayacak ve Anayasal hak bakımından bir üst derece mahkemesine itiraz etme hakkı doğacaktır. Üst mahkeme bölge idare mahkemesidir. İlk derece mahkemesinin ret kararı tebliğ edildiğinden itibaren 30 gün içinde istinaf kanun yoluna başvuru yapılabilir. İstinaf mahkemesi Bölge İdare Mahkemesidir. Bölge idare mahkemesinde de yürütme durdurma talep edilebilir. Bölge idare mahkemesi de yürütme durdurmaya ilişkin karar verdiğinde bu karara itiraz yolunun kapalı olduğu unutulmamalıdır. Bölge idare mahkemesi ilk derece mahkemesi kararını ya kaldırır ya da onar. Onarsa Danıştay yolu açıksa Danıştaya başvuru yapılır. Kapalı ise ne yazık ki verilen karar kesin karar olacaktır. Bölge idare mahkemesi kararı kaldırır ise yerine yeni bir karar verir. Yani dosyayı ilk derece mahkemesine göndermez. Yeni bir karar vererek ya lehe ya da aleyhe bir karar verebilir. Onama kararı verirse ve danıştay yolu kapalı ise karar kesin olacaktır. Kaldırma kararı verirse ve danıştay yolu kapalı ise kaldırma kararı kesin karar olacaktır. 

Güvenlik Soruşturması Nedeniyle İşten Çıkarma Olursa Ne Yapılır?

Özellikle özel şirketlerde çalışan ve Milli Savunma Bakanlığı tarafından kişi güvenlik belgesi tanzim edilmeyen kişilerin şirketlerle sözleşmeleri feshedilmekte ve işten çıkartılma durumu olabilmektedir. Aynı durum özel güvenlik kimlik kartı iptal edilen ve yenilenmeyen özel güvenlikler için de geçerlidir. Örneğin Roketsan, Aselsan, havelsan, TAİ gibi kuruluşlarda çalışan ve kişi güvenlik belgeleri verilmeyen kişilerin işten çıkartılmaları gündeme gelebilmekte ve yine güvenlik şirketlerinde çalışan özel güvenlik görevlilerinin de iş ilişkilerine son verilebilmektedir. Görüleceği üzere bu durumda iş akdi haksız feshedildiğinden dolayı işe iade davası açılmalı ve işlemin iptali için de idare mahkemesinde iptal davası açılmalıdır. Burada da önemli olan husus davaların bir kül olarak takip edilmesi ve gerekçeli savunmaların ve dilekçelerin hazırlanmasıdır. Sebepler, konular bir kül olarak değerlendirilmeli, işe iade davasının sürelerine riayet edilmeli, arabuluculuk başvurularının takibi kusursuz bir şekilde yapılmalıdır.