İdare Hukukunda Manevi Tazminat

İdare Hukukunda Manevi Tazminat

İdari eylem ile zarar gören kişilerin zararlarını giderme hakları anayasa gereğidir. Bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda manevi tazminat davaları, ölüm halinde manevi tazminat davaları bunlara örnektir.

İdare Hukukunda Manevi Tazminat

İdare hukukunda manevi tazminat tam yargı davası dediğimiz ve 2577 sayılı kanun gereği kendine has kuralları olan bir dava türüdür.

İdarenin bir parçası olan kamu ajanı dediğimiz yürütmenin yaptığı işlemler haricinde bir de eylemler bulunmaktadır. İşte bu idari işlem  yahut idari eylem ile zarar gören kişilerin zararlarını giderme hakları anayasa gereğidir. (İdari yargıdaki manevi tazminat ile özel hukuktaki maddi ve manevi tazminat davaları birbirlerinden uygulama bakımından farklılıklar gösterir). İdari eylemlerden doğan tam yargı davaları ile idari işlemlerden doğan tam yargı davaları usul kuralları bakımından birbirlerinden ayrılmaktadır. Bu tür davalar uzmanlık gerektirir türden oldukları için idari dava avukatı vasıtasıyla davaların takibi tavsiye olunmaktadır.

Manevi tazminat, idarenin gerçekleştirdiği eylemler nedeniyle acı elem keder yaşamış, yaşam sevincini kaybetmiş kişilerin açtığı tam yargı davası olarak adlandırılabilir. İdare hukukunda manevi tazminat davalarına örnek verecek olursak; devlet hastanesinde yanlış tedavi sonrası açılan tazminat davası, idarenin hizmet kusuru nedeniyle açılan tazminat davaları, hizmetin yerine getirilmemesi dolayısıyla açılan tazminat davaları, hizmetin geç işlemesinden dolayı açılan tazminat davaları, idari işlemin yerine getirilmemesinden dolayı açılan manevi tazminat davaları, bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda manevi tazminat davaları, ölüm halinde manevi tazminat davaları gibi.

Danıştay, idare hukukundaki manevi tazminatla ilgili verdiği hükümlerde manevi tazminatın hukuki şekli konusunda; manevi tazminatın, maddi anlamda meydana gelen eksilmeyi karşılamaya yönelik bir tazmin aracı olmadığını, kişinin manevi durumuna yapılan saldırı halinde meydana gelen manevi zarar ve olumsuzlukların telafi edilmesi için uygulanan bir tatmin aracı olduğunu belirtmektedir. 

BUNU DA BİL; İdare hukukunda idari işlemin iptali davası hakkında bilgi için aşağıdaki videomuzu da izlemenizi tavsiye ederiz.

İdare Mahkemesinde Manevi Tazminat Harca Tabi mi? 

İdare mahkemesinde açılacak manevi tazminat davasının bir tam yargı davası olduğunu yukarıda belirttik. Özel hukukta yer alan manevi tazminat ile idari yargıda yer alan manevi tazminat davaları tazminat miktarlarının arttırılması yani ıslah edilmesi bakımından birbirinden ayrılır. Özel hukuk davalarında talep edilen manevi tazminat belirsiz alacak davası şeklinde açılamaz iken yani manevi tazminatın bölünmezlik ilkesi hakim iken idari yargıda manevi tazminat davaları  belirsiz alacak davaları şeklinde açılabilmekte ve sonradan ıslah edilebilmektedir.

Tabii ki bu durum davanın açılması sırasında çok yüksek miktarlarda harç ödenmesinin de önüne geçmektedir. Ancak idare mahkemelerinde de manevi tazminat harca tabidir ve dava değeri üzerinden belirli miktarlarda nisbi harcın mahkeme veznesine yatırılması şarttır. 

İdari Davada Manevi Tazminat Islah Edilebilir mi?

İdare mahkemelerinde manevi tazminat özel hukuktan farklı olarak belirsiz alacak davası şeklimde açılabilir ve sonradan harç tamamlama yapılarak ıslah edilebilir. Bu bakımdan idari yargıda manevi tazminat davaları ile özel hukukta açılacak manevi tazminat davaları birbirlerinden ayrılmaktadır.

Manevi Tazminat Neleri Kapsar?

Manevi tazminat adından da anlaşılacağı üzere soyut bir kavramdır. Yaşadığınız ruhsal zararların giderilmesini kapsar ve maddi tazminattan ayrılır. Cezalandırma aracı değildir bu sebeple de zenginleşme aracı olarak görülemez. Bundan dolayı telafi edici niteliği bulunur ve kişinin yaşamış olduğu acı elem keder ve yaşam sevincini kaybetmesi gibi durumlarda az da olsa kişinin içini soğutacak, öc alma duygusunu ortadan kaldıracak bir amacı bulunmaktadır.

Kişinin acılarını gidermeye yetmese de bir nebze olsa da acılarını gidermeye yarar etkisi bulunmaktadır. Bundan dolayı idarenin gerçekleştirdiği eylemlerde zarar görenler bu zararlarıdan doğan manevi boşluğu tazmin ile doldurabileceklerdir.

BUNU DA BİL; İdare hukukunda duruşma için aşağıdaki videomuzu izlemenizi tavsiye ederiz.

İdareye Manevi Tazminat Davası Nerede Açılır?

İdare açılacak olan manevi tazminat davasının nerede açılacağı sorusu hukuki tanım bakımından mahkemelerin yetkisine ilişkindir. Bundan dolayı bu davalar kamu düzenine ilişkin yetki kurallarına tabi olup mahkeme yanlış yerde açılan bir dava var ise itiraz olmadan yetkili mahkemeyi belirleyebilir.

Bunun dışında idarede manevi tazminat davası eğer zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden kaynaklanmış ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer mahkemesinde dava açılacaktır. Örneğin idarenin zarar verici eylemi İstanbul’da gerçekleşmiş ise dava İstanbul İdare mahkemesinde açılacaktır.

İdarede Manevi Tazminat Davasının Şartları Nelerdir?

Manevi tazminat davasının kazanılabilmesi için ortada bir zarar olmalı, idarenin kusurunun bulunması, idarenin kusurlu davranışı ile meydana gelen manevi zarar arasında illiyet bağı bulunmalıdır.

Manevi Tazminat Miktarı Neye Göre Belirlenir?

Manevi tazminat miktarının belirlenmesindeki en önemli kriterlerden biri tabii ki de meydana gelen zararla ilgilidir. İdarenin gerçekleştirdiği eylemin ağırlığı ne kadar fazla ise belirlenecek manevi tazminat miktarı da o denli artacaktır. Örneğin ölüm durumunda verilecek manevi tazminat ile yaralanma sonrası verilen manevi tazminatın aynı olması hakkaniyete aykırı olacağından kusurun ağırlığı ve meydana gelen sonuç manevi tazminat miktarının belirlenmesindeki en önemli hususlardandır.

Bunun dışında manevi tazminatın belirlenmesinde kişinin kusurları da önemli yer tutar. Yani zarar gören kişinin müterafik kusuru dediğimiz ortak kusuru da zararın belirlenmesinde indirim sebebi olabilecektir. Örneğin zarar gören kişi idarenin eylemlerinden kaynaklı olarak zarar görmüş ve fakat bu zararın gerçekleşmesinde kendisinin de bir nebze kusuru varsa -yol çalışması olduğu bilinmesine karşın çok yavaşlamamak gibi- manevi tazminat miktarının belirlenmesi sırasında bu durum dikkate alınacaktır.

Manevi Tazminat Davasında Tanık Dinlenir mi?

Manevi tazminat davası idare mahkemesinde açılmış ise daha doğru ifade ile idari eylem nedeniyle meydana gelen bir zarar varsa ve idare mahkemeleri yetkili ve görevli ise bu durumda tanık dinlenmesi mümkün olmayacaktır. Çünkü idare mahkemelerinde tanık dinlenmez. Tek bir duruşma yapılır o da tarafların istemesi üzerine. 

Manevi Tazminat Basit Yargılama mı?

İdare hukukunda basit yargılama yoktur. İdare hukukunda yazılı yargılama mevcuttur ve manevi tazminat davası şeklinde açılan tam yargı davalarında mahkeme basit yargılama yapamaz. Dilekçeler yine 4 adettir ve dilekçeler teatisinde dava dilekçesi, savunma dilekçesi, savunmaya cevap dilekçesi ve ikinci savunma dilekçesi olur. Bu aşamalar bittikten sonra mahkeme tamamen durumu inceler. Basit yargılama iş mahkemeleri ile tüketici mahkemelerinde açılan manevi tazminat davalarında olmaktadır.

Sadece Manevi Tazminat Davası Açılır mı?

İdari eylemlerden kaynaklı tam yargı davası olarak açılacak manevi tazminat davalarında zarar gören davacı, maddi tazminat davası açmayıp sadece manevi zararının giderilmesi için manevi tazminat davası açabilir. Sadece manevi tazminat davası açılması, maddi tazminat taleplerinin yer almaması, manevi tazminat davasının miktarına etki etmeyeceği gibi kazanılması yahut kaybedilmesine ilişkin olumlu yahut olumsuz bir etkisi de olmayacaktır. 

Manevi Tazminat Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?

İdari eylemlerden kaynaklı manevi tazminat davalarında zarar gören kişi zararın meydana geldiği andan itibaren 1 yıl içinde zarara yol açan idareye yazılı başvuru yapmak zorundadır. Zarar 1 yıl içinde meydana gelmemiş ise her halükarda 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. 

Manevi Tazminat Kesinleşmeye Tabi mi?

İdari eylemlerden kaynaklanan manevi tazminat davasında ilk derece idare mahkemesinde kazanılan dava sonrası idareye başvuru yapılarak manevi tazminat miktarının ödenmesi talep edilebilir. Manevi tazminatın ödenmesi için kesinleşmesine gerek yoktur.