Menfi Tespit Davası Şartları Nelerdir

Menfi Tespit Davası Şartları Nelerdir

Menfi tespit davası İcra İflas Kanununun 72. maddesinde düzenlenmiştir. Borçlu icra tehdidi altında borcunu ödedikten sonra sadece icra tehdidi altında ödediğine ilişkin açılan istirdat davası da aynı maddede düzenlenmiştir.

Menfi Tespit Davası Şartları Nelerdir?

Menfi tespit davası İcra İflas Kanununun 72. maddesinde düzenlenmiştir. Borçlu icra tehdidi altında borcunu ödedikten sonra sadece icra tehdidi altında ödediğine ilişkin açılan istirdat davası da aynı maddede düzenlenmiştir. Menfi tespit davasının açılma hakkı, genel olarak tespit davasının tabi olduğu rejime tabidir. Öncelikle dava şartlarının tam olması, ki özelikle özel bir dava şartı olarak hukuki menfaatin varlığı gerekir. Menfi tespit davası borcun olmadığına ilişkin açılacak bir davadır. Özellikle icra mahkemesi kararları maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmediğinden borçlu yedinde md. 68/1 anlamında belgeler olmadığından borçlu olmadığını ispat edememiş olabilir ancak diğer delillerle ispat hakkı bulunduğundan menfi tespit davası açabilir. Adi senetler de resmî senetler de kambiyo senetleri gibi illetten mücerrettir. Menfi tespit davasının en çok kullanıldığı alan kambiyo senetlerine mahsus haciz yolunda yapılan takiplerdir. Örneğin: Bir yerin inşaatı yapılacaksa ve ödeme 4 aylık emre muharrer senet düzenlenerek gerçekleştirilmek isteniyorsa ve yüklenici sözleşmede kararlaştırılan şekilde inşaatını yapmışsa bononun karşılığı ödenmiş olabilir. Yüklenici inşaatını hiçbir şekilde gerçekleştirmemiş olmasına rağmen vadesi gelen bonoya ilişkin icra takibi başlatabilir, zira bono illetten mücerrettir ve asıl borç ilişkisinden bağımsızdır. Edim ifa edilmemişse veya kötü ifada bulunulmuşsa bunun karşılık edimi olarak kararlaştırılan bononun ödenmemesi için başvurulabilecek kurum menfi tespit davasıdır. Menfi tespit davası açılmakla asıl borç ilişkisi incelenir ve asıl ilişki nedeniyle borcun var olmadığı ileri sürülür. Genel mahkemede her türlü def’i ve itiraz ileri sürülebilir, her türlü delil gösterilebilir. Bu hâlde ilk önce asıl borç ilişkisinin varlığı ve borcun neden var olmadığı ispat edilmelidir. Örneğin: Hatır senedi tahsil için takibe konulursa açılacak dava menfi tespit davasıdır. Elbette hatır senedi olduğu iddia edilen bir senet yine başka bir senetle ispat edilmelidir. Menfi tespit davasında hukuki menfaat borçlunun hukuki durumunu tehlikeye sokan, güncel bir tehdidin varlığı gerekir. Örneğin: Kişi kendisinden sözlü olarak para talep eden sözde alacaklının beyanları üzerine menfi tespit davası açamaz, zira hukuki yararı yoktur, kişinin hukuki durumuna zarar verecek veya hakkını tehlikeye düşürecek güncel bir tehdit bulunmamaktadır. Güncel bir tehdit olabilmesi için kanunun sistematiğine göre ikili bir ayrım yapılmıştır: İcra takibinden önce açılan menfi tespit davası ve icra takibinden sonra açılan menfi tespit davası. İcra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında hukuki yarar evleviyetle vardır. İcra takibinden önce açılacak menfi tespit davasındaki hukuki yarar bankadan protesto çekilmesi, noterden iadeli taahhütlü mektupla ihtar çekilmesi gibi uyarılardır. Borçlu, ihtar gelmesine rağmen hukuki yola başvurulmasını beklememlidir, hukuki tehdidin geldiği anda menfi tespit davası açılmasında yarar vardır, zira böylece takip durdurulabilir.

İcra Takibinden Önce veya Sonra Açılan Menfi Tespit Davası

Borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir. İcra takibinden önce açılan menfi tespit davasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın %15’inden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir. Gösterilecek teminat alacaklının uğrayacağı muhtemel zararın giderilmesinin karşılığıdır. İhtiyati tedbir kararı verilirse malın satışı engellenmiş olur. Buna karşılık, icra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında ihtiyati tedbir yolu ile takibin durdurulmasına karar verilemez. Ancak, borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın %15’inden aşağı olmamak üzere göstereceği teminat karşılığında, mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyla icra veznesindeki paranın alacaklıya ödenmemesini isteyebilir. Buna göre, icra takibinden sonra açılacak menfi tespit davasında takip durdurulamaz, sadece icra veznesine giden paranın alacaklıya ödenmesi durdurulabilir. Dolayısıyla takip devam eder ve mal satılabilir. Yalnızca tahsil edilen para borçluya iade edilebilir. Malın satılması engellenmek isteniyorsa, uygulamada yapılana şekle göre alacağın tamamı için para yatırılırsa satış yapılmaz. Menfi tespit davası açılmışken alacaklı tarafından itirazın kaldırılması talep edilemez. Önceden itirazın kaldırılması talep edilmişse de menfi tespit davası evleviyetle uyuşmazlığı maddi anlamda kesin hükümle çözeceğinden menfi tespit davasının bekletici sorun yapılması gerekir.

Menfi Tespit Davasında Karar 

Dava alacaklı lehine neticelenirse ihtiyati tedbir kararı kalkar. Buna dair hükmün kesinleşmesi halinde alacaklı ihtiyati tedbir dolayısıyla alacağını geç almış bulunmaktan doğan zararlarını gösterilen teminattan alır. Alacaklının uğradığı zarar aynı davada takdir olunarak karara bağlanır. Bu zarar herhalde %20’den aşağı tayin edilemez. Dava borçlu lehine hükme bağlanırsa derhal takip durur. İlamın kesinleşmesi üzerine münderecatına göre ve ayrıca hükme hacet kalmadan icra kısmen veya tamamen eski hâle iade edilir, zira takip bir yandan devam ediyordur. Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötüniyetli olduğu anlaşılırşa, talebi üzerine, borçlunun dava sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Takdir edilecek zarar, haksızlığı anlaşılan takip konusu alacağın %20’sinden aşağı olamaz. Borçlu menfi tespit davası açmış ancak ihtiyati tedbir kararı almamış ve davayı kazanmasına rağmen borcunu da ödemiş olursa davaya istirdat davası olarak devam edilir.

Menfi Tespit Davası Nerede Açılır

Menfi tespit ve istirdat davaları, takibi yapan icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabileceği gibi, davalının yerleşim yeri mahkemesinde de açılabilir. Davacı istirdat davasında yalnız paranın verilmesi lazım gelmediğini ispata mecburdur. İspat yükü, menfi vakıaların ispatı mümkün olmadığı için davalı alacaklıda olacaktır. İspata ilişkin genel hükümler bu davada da uygulanacaktır. Menfi tespit davası kabul edilirse sözde borçlunun borçlu olmadığı tspit edilmiş olur ve icra takibi düşer. Menfi tespit davası reddedilirse, karar kesinleştiği anda maddi anlamda kesin hüküm teşkil eder ve itirazın kaldırılmasına gerek kalmayacaktır.

Menfi Tespit Davası Zamanaşımı

Borçlu, menfi tespit davası bakımından tedbir kararı almamış ve borç da ödenmiş olursa, davaya istirdat davası olarak devam edilir. Takibe itiraz etmemiş veya itirazının kaldırılmış olması yüzünden borçlu olmadığı bir parayı tamamen ödemek mecburiyetinde kalan şahıs, ödediği tarihten itibaren bir sene içinde, genel hükümler dairesinde mahkemeye başvurarak paranın geriye alınmasını istiyebilir.

İstirdat Davası Nedir Şartları Nelerdir

İstirdat davası nedir?

İstirdat davasında borcun takip sırasında ödenmesi gerekir. Takip sırasında ödenmeyen borca ilişkin sebepsiz zenginleşme davası açılabilir. İstirdat davasının açılabilmesi için maddi hukuk anlamında borçlu olunmayan bir paranın cebri icra tehdidi altında ödenmesi gerekir. İtiraz edilmiş olup olmaması, itirazın kaldırılıp kaldırılmaması önem arz etmez. Takip kesinleştikten sonra haksız olarak ödenen meblağ istirdat davasıyla geri alınır. Menfi tespit davası açıldıktan sonra para ödenirse davaya istirdat davası olarak devam edilir. Borçlu olunmadığının ispat edilmesi gerekir. Ancak bu hâlde borçlu olunmadığının değil, paranın verilmesine gerek olmadığının ispat edilmesi gerekecektir. Davacı istirdat davasında yalnız paranın verilmesi lazım gelmediğini ispata mecburdur. Borçlu istirdat davasını kazanırsa ödediği tutar kendisine iade edilecektir; kaybederse yargılama giderlerini ödemeye mahkum edilecektir ve geri kalan tüm hüküm ve sonuçlar menfi tespit avasıyla aynıdır.